In 2020 werd de gevel van het Rijksarchief in Hasselt grondig gerestaureerd met de financiële steun van de Nationale Loterij. Het gebouw dateert van 1870 en werd in 1908 door het Rijksarchief in gebruik genomen. 

Historiek*

In 1869 kreeg het Rijksarchief een afdeling in Hasselt. Aanvankelijk vond die onderdak op de zolders van het provinciegebouw in de Lombaardstraat. In 1877 verhuisde het Rijksarchief naar een oude herberg naast het stadhuis. Door de aangroei van archiefbestanden moest echter op zoek gegaan worden naar een grotere locatie. 

In april 1904 kocht de Belgische overheid een herenhuis op de Bampslaan 4, dat omstreeks 1870 werd gebouwd. Na verbouwingswerken nam het Rijksarchief op 1 januari 1908 er haar intrek. 

De decennia daarna werden regelmatig verbouwingswerken uitgevoerd wegens nijpend plaatsgebrek. Zo werd in 1939 op de binnenplaats een nieuwe conciërgewoning gebouwd en werden in 1942 tussenverdiepingen geplaatst in de magazijnen.

Tussen 1939 en 1942 verhuisden de bestanden tijdelijk naar het kasteel van Rijkel (Borgloon). Als bij wonder ontsnapte het Rijksarchief in Hasselt aan het vernietigend bombardement van de stationsomgeving op paasmaandag 1944.

Eind jaren 1950 bleek een hulpdepot de enige oplossing voor het capaciteitsprobleem. Aanvankelijk werd een gebouw aan de Kuringersteenweg in gebruik genomen. In 1978 verhuisde het hulpdepot naar een ruimer gebouw aan de Kempische Steenweg, maar de bewaaromstandigheden bleken er onvoldoende. In 1987 werd ook dit gebouw verlaten en werd een groot deel van de Limburgse archiefbestanden tijdelijk naar het Rijksarchief Beveren overgebracht.

Vanaf 1984 werden in samenspraak met de Regie der Gebouwen plannen ontwikkeld voor de bouw van een nieuw Rijksarchief. Uiteindelijk werd gekozen voor een vernieuwing en uitbreiding van het bestaande gebouw in de Bampslaan, onder andere wegens de gunstige ligging ervan (vlakbij het station en het stadscentrum).  

In 1989 werd de aanpalende woning (Bampslaan 6) aangekocht. De bovenverdiepingen van deze woning werden verbouwd tot appartement voor de conciërge, op het gelijkvloers werd een vergader- en tentoonstellingszaal ingericht en in de kelder magazijnen. In het bestaande gebouw werden nieuwe toiletten ingericht, twee archiefmagazijnen in de kelder en één bureel verbouwd. Deze nieuwe lokalen werden in 1991 in gebruik genomen.  

In 1993 werden twee burelen heringericht en werd de tentoonstellingsruimte tot leeszaal omgevormd. 

In 1995 werd begonnen met de bouw van een uitgebreid archiefmagazijn op de binnenkoer (waar enkele jaren voorheen de voormalige conciërgewoning werd gesloopt); deze werd in 1997 in gebruik genomen en heeft een capaciteit van 13 km archief. 

De verdere verbouwing van het pand was afgerond in 1999 en omvatte de inrichting van bureaus en een auditorium op de bovenverdiepingen. De vroegere archiefmagazijnen werden als bibliotheek ingericht. In 2012 werden in de magazijnen op de eerste en twee verdieping rollende compactusrekken geïnstalleerd. Op deze manier werd meer dan 2,5 km extra archiefruimte gecreëerd.

Vandaag beschikt het Rijksarchief in Hasselt over twee leeszalen: een microfilmleeszaal met 21 plaatsen en een documentenleeszaal met 49 plaatsen.

*Bron: website van het Rijksarchief 

Vastgesteld bouwkundig erfgoed**

Het gebouw is sinds 2018 aangeduid als vastgesteld bouwkundig erfgoed.  

Het is opgetrokken in een neoclassicistisch getinte stijl en bestaat uit twee onderscheiden delen: 

  • een breedhuis van vier traveeën en twee bouwlagen onder een pseudo-mansardedak (uit zink);
  • een hoekhuis, gelegen met de nok loodrecht op de Bampslaan. Deze bestaat uit twee en drie traveeën en twee bouwlagen onder een afgesnuit zadeldak (uit zink). De hoektravee is afgeschuind.

Het gaat om een bakstenen gebouw op een hardstenen plint. De lijstgevels zijn bepleisterd en beschilderd. 

**Bron: Agentschap Onroerend Erfgoed 2020 (Geraadpleegd op 15-10-2020)

Restauratie van de gevel

In 2020 werd de gevel van het Rijksarchief in Hasselt grondig gerestaureerd met de financiële steun van de Nationale Loterij. Het elastische verfsysteem dat vroeger was aangebracht op de gevel, was niet dampopen, zodat het vocht in de muren niet kon ontsnappen. Hierdoor had de gevel heel wat schade opgelopen.

De oorspronkelijke verf werd verwijderd, de ondergrond werd hersteld en er werd een nieuwe afwerking in minerale verf aangebracht.  

De guirlandes van de ramen van de bovenste bouwlaag waren in slechte staat en moesten vervangen worden. Deze werden gereconstrueerd met respect voor de oude ambachtelijke technieken.

Er werden ook werken uitgevoerd aan de woning aan de Bampslaan 6, die in 1989 aan het Rijksarchief werd geannexeerd. Het voegsel en de onderste cementering werden hersteld en de cementering werd in een kleur gezet die past bij die van het aanpalende gebouw. 

Technische fiche

Eigenaar: Belgische Staat
Opdrachtgever: Regie der Gebouwen
Gebruiker: Rijksarchief
Duur van de werken: juni 2020 – november 2020
Aannemer: Renotec
Kostprijs van de werken: ongeveer 178.000 euro (BTW inbegrepen)

 


Laatst gewijzigd op 27 november 2020.