Tijdens de zomer van 2023 werden de herstellingswerken van de daken en tentoonstellingszalen van het Paleis voor Schone Kunsten/ Bozar, die beschadigd werden door de brand van 18 januari 2021, afgerond. De tentoonstellingen in deze zalen werden hervat in september 2023.
De restauratiewerken aan het Koninklijk Salon werden ook in de zomer van 2023 voltooid.
Sinds de zomer van 2023 vinden er renovatiewerken plaats in de concertzaal Henry Le Boeuf, naar aanleiding van de schade veroorzaakt door de insijpeling van het bluswater.
Historiek
Het Paleis voor Schone Kunsten is een realisatie van architect Victor Horta (1861-1947). In tegenstelling tot zijn alom bekende gebouwen in art nouveau stijl, is het Paleis voor Schone Kunsten een typisch voorbeeld van de art deco architectuur. Horta vatte het Paleis voor Schone Kunsten op als een ‘stad in de stad’, met een uitgekiend circulatieplan bestaande uit een aaneenschakeling van gangen, trappen en ruimten die via acht toegangen aansluiting vinden op de omringende stedelijke structuur. Zo vormt het gebouw een schakel tussen beneden- en bovenstad.
Het Paleis voor Schone Kunsten is sinds 19 april 1977 beschermd als monument. Restauratiewerken moeten dus steeds goedgekeurd worden door de Koninklijke Commissie voor Monumenten en Landschappen.
Herstellingen na de brand van 18 januari 2021
Op 18 januari 2021 brak er brand uit op de daken van het zuidelijk circuit van het Paleis voor Schone Kunsten (kant Koningsstraat). Onmiddellijk na de brand werd een voorlopige afdekking en roofing aangebracht op de beschadigde delen van het dak om verdere waterinsijpeling te vermijden.
De brandschade situeert zich voornamelijk aan het dak en de technische opbouwstructuren. Het originele interieur en de structuur van het historische gebouw van Victor Horta bleef gelukkig grotendeels gespaard.
Het bluswater veroorzaakte echter wel waterschade in de concertzaal Henry Le Boeuf en de tentoonstellingszalen van het zuidelijke expocircuit.
Omdat het noordelijke en het zuidelijke circuit op technisch vlak opgesplitst zijn, kunnen ze onafhankelijk van elkaar functioneren. Het noordelijke circuit is dus in alle veiligheid terug operationeel gebruikt worden.
Herstellingswerken aan de daken en tentoonstellingszalen
De definitieve herstelling van de beschadigde daken van het zuidelijke circuit en de onderliggende tentoonstellingszalen was prioritair om nieuwe waterinfiltraties te vermijden en zo alle tentoonstellingszalen terug te kunnen openen.
Naar aanleiding van de brand hebben de Bozar en zijn studiebureaus (Barbara Van der Wee Architects, VK Engineering, Ney & Partners, SUM) dus onder leiding van de Regie der Gebouwen de nodige studies uitgevoerd om de vergunningen te bekomen voor de wederopbouw van de beschadigde ruimtes. De overheidsopdrachtenprocedure werd opgestart in augustus 2021 en de overheidsopdracht werd gegund aan de onderneming Denys in december 2021.
De werf ging van start in februari 2022 zodat de daken, de technische installaties en de tentoonstellingszalen hersteld konden worden.
Concreet houdt dit in: het heropbouwen van de zinken dakbedekking en goten, de herstelling van de glazen daken en lichtkoepels, de vernieuwing van de speciale technieken en de restauratie van de parketvloeren.
De daken en de tentoonstellingszalen werden identiek aan de voorgaande heropgebouwd, zoals het was voor de brand en volgens de originele plannen getekend door de architect Victor Horta. Dit onder meer voor de stalen dakstructuren, de nieuwe afwerking in zink en ook de restauratie van het parket in de tentoonstellingszalen.
Er werden ook aanpassingen aangebracht naar aanleiding van nieuwe normen en moderne technologieën, waaronder nieuwe ventilatiegroepen en nieuwe dubbele deuren tussen de tentoonstellingszalen om de efficiëntie van de ventilatie te verhogen.
De Regie der Gebouwen heeft de werf als bouwheer opgevolgd. De werken (zo’n 9,3 miljoen euro) werden voor ongeveer 90% gefinancierd door de verzekering van het Paleis voor Schone Kunsten, met inbegrip van de installatie van moderne technieken. Kleine verbeteringen aan de situatie voor de brand worden gefinancierd door de Regie der Gebouwen.
In de zomer van 2023 werden deze werken afgerond en sinds toen zijn de daken en de tentoonstellingszalen opnieuw operationeel. De tentoonstellingen in dit tentoonstellingsparcours werden hervat in september 2023.
Herstellingswerken aan en rond de concertzaal Henry Le Boeuf
Het bestek voor de herstelling van de schade aan de Zaal Henry Le Boeuf werd gegund aan de onderneming Denys in november 2022.
Aangezien de omvang van de schade niet van dien aard is dat het gebruik van de zaal door het publiek in het gedrang komt, heeft het Paleis voor Schone Kunsten beslist zijn kunstactiviteit verder te zetten en deze werken uit te stellen naar de zomersluiting, dus gedurende de zomer.
De werf is van start gegaan op 1 juli 2023. De werken hebben betrekking op de bepleistering, de schilderwerken, de renovatie van het parket en de vervanging van bepaalde akoestische deuren. Deze renovatiewerken laten ook de vervanging van de podiumverlichting toe in de zaal Henry Le Boeuf, via een andere overheidsopdracht. Deze werken zullen tegen eind 2024 afgerond zijn.
De kosten van de werken bedragen ongeveer 1,5 miljoen euro.
Restauratie van de monumentale deuren
In 2021 en 2022 heeft de Regie der Gebouwen de zes monumentale deuren van Bozar laten restaureren.
De deuren werden per twee verwijderd en tijdens de restauratie ervan werden vervangdeuren geplaatst. Er moest een specifiek mechanisme gebouwd worden om deze zware monumentale deuren uit hun omlijstingen te kunnen verwijderen zonder ze te beschadigen.
Bovendien moest elk paar deuren gedurende 2 maanden gerestaureerd worden in een atelier. Vervolgens werden ze geschilderd en teruggeplaatst in hun omlijstingen. De deuren werden naar hun oorspronkelijke uitzicht gerestaureerd om het originele ontwerp van architect Victor Horta alle eer aan te doen.
De werken werden afgerond in december 2022 en kostten ongeveer 440.000 euro.
Restauratie van het Koninklijk Salon
Het Koninklijk Salon wordt gebruikt voor de ontvangst van de koninklijke familie en van voorname gasten bij evenementen in Bozar. De ruimte kan ook gehuurd worden voor privé-evenementen.
In mei 2020 ging de restauratie van start.
Het restauratieproject maakt deel uit van het masterplan van Bozar om het art-decogebouw te restaureren volgens de originele plannen van architect Victor Horta.
Architectenbureau Barbara Van der Wee Architects maakte gebruik van historische foto’s om de juiste kleuren en materialen te bepalen.
De werken omvatten:
- de restauratie van het houten en stalen buiten- en binnenschrijnwerk
- de restauratie van het beschadigd glaswerk van de ramen
- de restauratie van de vloerbekleding (terrazzo, marmer, natuursteen, …)
- de restauratie van de metalen roosters voor verluchtingskanalen en verwarmingsroosters
- de restauratie van de plafondlampen met gegraveerd glas met art-decomotief identiek aan het originele glas
- de restauratie van houten meubels: kast, kapstok en radiatorkast
- schilder- en behangwerken waarbij de originele kleuren en materialen gebruikt worden, gebaseerd op een voorstudie door het KIK en steekproeven van muren en plafonds in alle ruimtes
- de vernieuwing van de technische installaties (elektriciteit, verwarming en ventilatie) om ze af te stellen op de huidige normen en behoeften.
De werken werden opgeleverd in de zomer van 2023 en hebben ongeveer 1,8 miljoen euro incl. btw gekost.
Omvorming van de platte daken tot dakterras
De werken aan de platte daken van Bozar om ze te restaureren en om te vormen naar een dakterras, liepen van mei 2019 tot juni 2021.
De omvorming van de platte daken - aan de zijde van de Ravensteinstraat en de Baron Hortastraat - tot een dakterras maakt deel uit van het masterplan van Bozar om het art-decogebouw te restaureren volgens de originele plannen van architect Victor Horta.
Horta wilde van de platte daken immers een terras voor het publiek maken, met een panoramisch zicht op het Koninklijk Paleis en de Brusselse benedenstad. Maar de uiteindelijke uitwerking ervan verdween gaandeweg van het programma.
De werken omvatten:
- de vernieuwing van de waterdichting
- de plaatsing van thermische isolatie
- de plaatsing van een nieuwe vloerbekleding met betontegels
- de heropbouw van de balustrades aan de binnenkant van het dak
- de restauratie van de dakkoepel die voor daglicht zorgt in de Rotonde Bertouille
- het toegankelijk maken van het dak voor personen met beperkte mobiliteit
Ook het dakappartement werd gerestaureerd. Het werd omgebouwd tot een appartement met twee aparte slaapkamers met elk een bijhorende badkamer. Artiesten in residentie zullen hier kunnen verblijven terwijl ze werken aan artistieke producties voor Bozar.
Dit dakterras, dat zich in het noordelijk circuit bevindt, werd gelukkig niet getroffen door de brand van 18 januari 2021, die uitbrak op het dak van het zuidelijk circuit van het Paleis voor Schone Kunsten (kant van de Koningsstraat).
Eerdere restauratie- en renovatiewerken
De Regie der Gebouwen liet in het verleden grote instandhoudingswerken uitvoeren in de geest van architect Victor Horta, die het Paleis voor Schone Kunsten heeft ontworpen. Klaarheid en transparantie zijn daarbij de sleutelwoorden.
Lees meer over de eerdere restauratiewerken
Technische fiche
Eigenaar: Belgische staat
Gebruiker: BOZAR/Paleis voor Schone Kunsten
Herstellingswerken aan de daken en tentoonstellingszalen
Bouwheer: BOZAR (studie) & Regie der Gebouwen (uitvoering van de werken)
Studiebureaus: Barbara Van der Wee Architects, SUM Projects, VK Architects & Engineers en Ney&Partners
Verzekeraars Paleis voor Schone Kunsten: P&V en Ethias
Algemene aannemer: N.V. Denys
Duur van de werken: februari 2022 – zomer 2023
Kostprijs: ongeveer 9,3 miljoen euro inclusief btw
Herstellingswerken aan en rond de concertzaal Henry Le Boeuf
Bouwheer: BOZAR (studie) & Regie der Gebouwen (uitvoering van de werken)
Studiebureaus: Barbara Van der Wee Architects, SUM Projects, VK Architects & Engineers en Ney&Partners
Algemene aannemer: N.V. Denys
Duur van de werken: juli 2023 – eind 2024
Kostprijs: ongeveer 1,5 miljoen euro inclusief btw
Restauratie van de monumentale deuren
Bouwheer: Regie der Gebouwen
Algemene aannemer: Atelier Reuse
Duur van de werken: september 2021 – december 2022
Kost van de werken: ongeveer 440 000 euro excl. btw
Restauratie van het Koninklijk Salon
Bouwheer: BOZAR (studie) & Regie der Gebouwen (uitvoering van de werken)
Studiebureaus: Barbara Van der Wee Architects, VK Architects & Engineers (technieken) en Ney&Partners (stabiliteit)
Algemene aannemer: N.V. Denys
Duur van de werken: mei 2020 – zomer 2023
Kostprijs van de werken: 1,8 miljoen euro inclusief btw
Omvorming van de platte daken tot dakterras
Bouwheer: BOZAR (studie) & Regie der Gebouwen (opvolging werken)
Studiebureaus: Barbara Van der Wee Architects, Ney & Partners, VK Engineering, SUMProject+SUMResearch
Algemene aannemer: N.V. Denys
Duur van de werken: mei 2019 - juni 2021
Kostprijs van de werken: 2,35 miljoen euro inclusief btw
Oppervlakte platte daken: 950 m²
Dossier geactualiseerd in oktober 2023
